W ubiegłym tygodniu w naszej Filii odbył się wykład doktora Przemysława Kaliszuka pod tytułem „Artyści przestrzeni i artyści słowa – kto tworzy nowoczesną literaturę górską?” w ramach cyklu otwartych wykładów z historii sztuki „Artysta jako geniusz, wynalazca, pedagog, wizjoner”.
Dr Przemysław Kaliszuk to literaturoznawca pracujący w Katedrze Współczesnej Literatury i Kultury Polskiej UMCS; zajmuje się literaturą nowoczesną i najnowszą, szczególnie prozą lat 70. i 80. XX wieku, a także polską literaturą górską.
Nasz prelegent podjął podczas wykładu krytyczny namysł nad zjawiskiem literatury górskiej – tekstów fikcjonalnych i należących do literatury faktu, które w centrum stawiają relację pomiędzy górami a człowiekiem. Interakcje te stoją w centrum utworów i określają jego istotę. Dr Kaliszuk wyjaśnił, kiedy i dlaczego góry wkroczyły w zbiorową wyobraźnię, a tym samym – w obszar literatury. Na samym początku przedstawił nam trzy teksty – jeden prozatorski i dwa poetyckie – opisujące doświadczenie obcowania z górami: „Wypadek” z „Opowieści o pilocie Pirxie” Stanisława Lema, „Na szczycie” Adama Bieleckiego oraz „Niczego się nie nauczyłem” Jarosława Iwaszkiewicza.
Powodem, dla którego góry zaczęły pojawiać się w zbiorowej wyobraźni i sztuce, było zdobywanie przez człowieka kolejnych szczytów: Mont Blanc, Gerlacha, Łomnicy i Ostrego Szczytu oraz Annapurny i Mount Everest. Przyczyniły się do tego również przemiany, jakie przyniosły okresy oświecenia (racjonalizacja; rozwój nauki, w tym geologii, kartografii, botaniki, zoologii; potrzeba poznawania i eksploracji świata; odkrycie nowych technik poruszania się po górach) i romantyzmu (próba powrotu do natury, sentymentalizm, Rousseau z koncepcją człowieka naturalnego).
Przełom XIX i XX wieku przyniósł nowe rodzaje literatury górskiej, natomiast w pierwszej połowie XX wieku doświadczenie wspinaczki zostało postrzegane jako tak wymagające i ekstremalne, że język nie był w stanie precyzyjnie go opisać. W drugiej połowie XX wieku pojawiła się nowa kategoria literatury górskiej: tworzyli ją wspinacze-literaci, którzy harmonijnie łączyli doświadczenie wspinaczki z mówieniem o nich. Do tego grona należeli między innymi Wawrzyniec Żuławski, Jan Długosz, Adam Skoczylas i Jan Józef Szczepański. Dr Kaliszuk na przestrzeni całego przemówienia przedstawiał słuchaczom konkretne teksty należące do gatunku literatury górskiej. Serdecznie dziękujemy naszemu prelegentowi za fascynującą opowieść!
„Artyści przestrzeni i artyści słowa - kto tworzy nowoczesną literaturę górską?” był ostatnim w XV edycji wykładem z historii sztuki, a uczestnicy otrzymali od nas specjalne wydrukowane podziękowania. Gorąco dziękujemy wszystkim, którzy brali udział w tej edycji!
