Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej wybrali Patronów 2025 Roku. Zgodnie z uchwałą Senatu z 29 października 2024 r, wśród tegorocznych patronów znaleźli się: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, ks. Józef Tischner i Władysław Reymont. Z kolei decyzją posłów Sejmu RP 2025 będzie rokiem m.in.: Antoniego Słonimskiego, Stefana Żeromskiego i Olgi Boznańskiej.
Celem corocznej akcji jest uhonorowanie oraz przypomnienie życia i osiągnięć osób zasłużonych dla kultury, nauki i społeczeństwa polskiego. Zachęcamy do śledzenia działalności kulturalno-oświatowej naszych filii, które upamiętniają patronów w licznych inicjatywach.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891–1945)
Poetka, dramatopisarka i jedna z najważniejszych postaci dwudziestowiecznej literatury polskiej. Urodziła się w Krakowie w artystycznej rodzinie Kossaków, co zapewniło jej kontakt ze sztuką i literaturą od najmłodszych lat.
Zasłynęła jako autorka subtelnych i pełnych emocji wierszy, często inspirowanych miłością, naturą oraz codziennymi refleksjami. Jej poezja, zaliczana do nurtu modernistycznego i dwudziestolecia międzywojennego, cechuje się lekkością, ironią i wnikliwą obserwacją życia. Do najbardziej znanych tomików należą Niebieskie migdały, Pocałunki oraz Szkicownik poetycki.
Była także autorką sztuk teatralnych, które często podejmowały tematy relacji międzyludzkich i emancypacji kobiet. Zmarła na emigracji w Manchesterze podczas II wojny światowej, pozostawiając po sobie bogaty dorobek literacki, który wciąż inspiruje kolejne pokolenia czytelników.
Ks. Józef Tischner (1931–2000)
Ksiądz, filozof, teolog, wykładowca i publicysta, uznawany za jednego z najwybitniejszych intelektualistów XX wieku w Polsce. Urodził się w Starym Sączu, a teologię studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był jednym z twórców filozofii pastoralnej oraz autorem licznych książek, które wywarły znaczący wpływ na polską myśl religijną i filozoficzną, takich jak Ethos, Lekcja historii, Tischner o filozofii, a także popularnych zbiorów kazań i esejów.
Jego filozofia łączyła wątki chrześcijańskie z nowoczesnym spojrzeniem na człowieka, wartości i moralność. Stał się symbolem otwartości na dialog oraz pogłębionej refleksji nad współczesnymi problemami społecznymi, etycznymi i duchowymi. Odegrał także istotną rolę jako duchowy przewodnik „Solidarności” i współtwórca kultury opozycyjnej w Polsce w latach 80. XX wieku.
Pozostawił po sobie nie tylko bogaty dorobek filozoficzny i teologiczny, lecz także pamięć o swoim głębokim zaangażowaniu w sprawy człowieka i społeczeństwa. Zmarł w 2000 roku w Krakowie, pozostając jednym z najważniejszych autorytetów polskiej myśli duchowej i intelektualnej.
Książki ks. Józefa Tischnera w Filii nr 35
Władysław Reymont (1867–1925)
Pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1924 roku. Urodził się we wsi Kobiele Wielkie w rodzinie organisty. Jego edukacja była ograniczona, lecz bogate i różnorodne doświadczenia zawodowe – praca jako dróżnik kolejowy, aktor wędrowny czy krawiec – znacząco wpłynęły na realizm jego twórczości.
Zasłynął przede wszystkim jako autor Chłopów, monumentalnej epopei ukazującej życie polskiej wsi w cyklu czterech pór roku. Autor nie tylko w mistrzowski sposób oddaje realia życia wiejskiego, ale także stawia pytania o społeczne i moralne problemy, ważne w ówczesnej Polsce. Wśród innych ważnych dzieł znajdują się powieści Ziemia obiecana, przedstawiająca przemysłową Łódź, oraz Komediantka i Fermenty, będące poruszającymi obrazami artystycznych aspiracji i trudów codziennego życia.
Jego twórczość cechuje wyjątkowy talent obserwacyjny, plastyczny język i głębokie zrozumienie ludzkiej natury. Zmarł w Warszawie, pozostawiając po sobie trwały ślad w literaturze polskiej i światowej.
Antoni Słonimski (1895–1976)
Poeta, prozaik, dramaturg, satyryk i felietonista, jeden z czołowych przedstawicieli literatury XX wieku. Studiował malarstwo w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, jednak to literatura stała się jego prawdziwą pasją.
Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która zrewolucjonizowała polską poezję, wprowadzając świeżość, swobodę języka i nowoczesne podejście do tematyki. Jego twórczość wyróżniała się liryzmem, humorem i zaangażowaniem społecznym. Był także autorem utworów dramatycznych, powieści oraz licznych felietonów.
Do najbardziej znanych dzieł należą tomy poezji Z dalekiej podróży i Alarm oraz liczne teksty publicystyczne. Po II wojnie światowej pełnił funkcję prezesa Związku Literatów Polskich, aktywnie angażując się w działalność społeczną i polityczną.
Słonimski pozostaje jedną z najważniejszych postaci polskiej kultury XX wieku, cenioną za wnikliwość, dowcip i niezłomność w głoszeniu własnych poglądów. Zmarł w Warszawie, pozostawiając po sobie bogaty dorobek literacki.
Stefan Żeromski (1864–1925)
Wybitny pisarz, publicysta i dramaturg, często określany mianem „sumienia polskiej literatury”. Urodził się w Strawczynie, wywodząc się z zubożałej rodziny szlacheckiej. Edukację ukończył w gimnazjum w Kielcach, po czym podjął pracę jako guwerner i bibliotekarz. Związany był między innymi z Biblioteką Ordynacji Zamoyskich w Warszawie oraz Biblioteką Muzeum Polskiego w Raperswilu, gdzie miał dostęp do cennych zbiorów, które zainspirowały go do dalszej twórczości.
Jest autorem wielu wybitnych dzieł, w których wnikliwie podejmował problemy społeczne, narodowe i moralne. Do jego najważniejszych utworów należą powieści takie jak Ludzie bezdomni, Popioły, Przedwiośnie czy Syzyfowe prace. Jego twórczość wyróżnia się głęboką analizą psychologiczną, ekspresyjnym stylem oraz zaangażowaniem w kwestie społeczne i narodowe.
Był współzałożycielem polskiego PEN Clubu oraz aktywnym działaczem kulturalnym, którego działalność miała istotny wpływ na życie literackie Polski. Zmarł w Warszawie, pozostawiając po sobie niezwykle bogaty dorobek literacki.
Jego twórczość, będąca świadectwem czasów, w których żył oraz refleksje nad kondycją człowieka i społeczeństwa, wciąż inspirują kolejne pokolenia czytelników i stanowią istotny element polskiego dziedzictwa literackiego.
Olga Boznańska (1865–1940)
Malarka, jedna z najwybitniejszych postaci w historii sztuki XX wieku. Kształciła się w Krakowie i Monachium, gdzie studiowała w Akademii Sztuk Pięknych, a następnie kontynuowała edukację w Paryżu, wówczas uważanym za światową stolicę sztuki.
Zasłynęła przede wszystkim jako portrecistka, specjalizując się w tworzeniu subtelnych, psychologicznie głębokich wizerunków ludzi. Jej obrazy wyróżniają się delikatnością i precyzją wykonania, a także mistrzowską zdolnością uchwycenia emocji i charakteru portretowanych osób. Do najważniejszych dzieł artystki należy cykl portretów kobiet, a także wizerunki artystów i intelektualistów jej epoki, które stanowią cenne świadectwo życia kulturalnego tamtych czasów.
W 1900 roku malarka zdobyła Złoty Medal na Wystawie Paryskiej, jednym z najbardziej prestiżowych wydarzeń artystycznych tamtej epoki. Jej prace były doceniane za subtelność, elegancję i niezwykłą głębię emocjonalną.
Po zakończeniu aktywnej kariery artystycznej zamieszkała w Paryżu, gdzie żyła w otoczeniu sztuki i kultury aż do swojej śmierci w 1940 roku. Jej twórczość, niosąca ze sobą ponadczasowy urok i wyrafinowanie, do dziś pozostaje inspiracją dla kolejnych pokoleń miłośników sztuki.