Podczas kolejnego spotkania w ramach XV Edycji Otwartych Wykładów z Historii Sztuki, Marcin Pastwa zapoznał nas z tematem „Podmiot zbiorowy - Łukaszowcy na Wystawie Światowej w Nowym Jorku (1939)".
Dzięki wieloletnim staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz osobistemu zaangażowaniu wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego, po 83 latach, do Polski powrócił cykl 7 obrazów Bractwa św. Łukasza. Prace trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski w Warszawie. Obrazy, które były prezentowane w pawilonie polskim na Wystawie Światowej w Nowym Jorku od maja 1939 roku do końca 1940 r., przedstawiają najważniejsze wydarzenia z historii Polski, ukazując jej wkład w rozwój cywilizacji zachodniej, między innymi w relacje z sąsiadami.
Obrazy Bractwa św. Łukasza zostają włączone do zbiorów Muzeum Historii Polski jako elementy stałej wystawy.
Jednym z najciekawszych elementów programu Sali Honorowej pawilonu polskiego był cykl siedmiu obrazów reprezentujących wielowiekową historię Rzeczypospolitej. To wymagające i terminowe zlecenie polski rząd w 1938 r, powierzył grupie 11 artystów, studentów Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, członków Bractwa św. Łukasza, wśród których byli: Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Antoni Michalak, Stefan Płużański, Janusz Podoski i Jan Zamoyski. Malarze pracowali pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego w jego atelier zlokalizowanym w Kazimierzu nad Wisłą. Wyjątkowość projektu wynika z faktu, że każdy obraz, mając jedenastu współautorów, jest zbiorowym dziełem artystycznym. Siedem obrazów, o wymiarach 120 x 200 cm każdy, przedstawia doniosłe wydarzenia z historii Polski: „Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)”, „Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)”, „Nadanie przywileju jedleńsko-krakowskiego (1430)”, „Unia Lubelska (1569)”, „Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)”, „Odsiecz Wiednia (1683)” oraz „Konstytucja 3 Maja (1791)”.
Kim byli Łukaszowcy? Bractwo św. Łukasza to założone w 1925 r. ugrupowanie artystyczne, ukierunkowane na tradycyjne malarstwo figuratywne, pracujące na wzór średniowiecznego cechu malarzy. Korzystało z tradycyjnych technik malarskich, nawiązując do malarstwa niderlandzkiego i włoskiego XVI−XVII wieku. Założone przez prof. Tadeusza Pruszkowskiego i jego uczniów, którzy tworzyli głównie kompozycje historyczne, sceny rodzajowe i biblijne.
Obrazy Łukaszowców to bezcenne świadectwo zaangażowania środowiska sztuki i nauki w promocję Polski w okresie II RP, wspartego mecenatem władz państwowych.
