Miejska Biblioteka Publiczna w Lublinie, Instytut Nauk o Kulturze UMCS oraz Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych zapraszają na wykład Przemysława Kaliszuka pt. "Artyści przestrzeni i artyści słowa - kto tworzy nowoczesną literaturę górską?" w ramach cyklu "Artysta jako geniusz, wynalazca, pedagog, wizjoner".
19 czerwca, godz. 17.30 - Filia nr 2 MBP, ul. Peowiaków 12
Historia obcowania z górami wysokimi jest historią zmian w sposobach ich widzenia i opisywania za pomocą narzędzi naukowych i literackich. Dynamika tych zmian przebiega od deskrypcji geologicznych, topograficznych, przez podróżnicze, poetycko-prozatorskie, do specjalistycznych alpinistycznych (taternickich). Zainteresowanie przestrzeniami wertykalnymi od połowy XVIII wieku (Alpy) i na początku XIX stulecia (Tatry) wytworzyło szalenie rozległy repertuar tekstów, opowieści, relacji niefikcjonalnych, a także równie obszerny zbiór utworów (około)literackich zainspirowanych różnymi aspektami górskiego krajobrazu.
Kto zatem odwiedza góry i jak o nich pisze, jeśli weźmiemy pod uwagę okres obejmujący ponad dwa wieki? Kto miał i kto ma prawo to robić – chodzić, wspinać się i pisać właśnie? Czym właściwie jest literatura górska, dziś wyjątkowo popularna? Jakie teksty stanowią jej kanon?
Początkowo to właśnie artyści słowa, którzy potrafią komponować liryczne wrażenia, tworzyć sugestywne opisy, budować odpowiednią dramaturgię wyprawy/wycieczki, pełnią rolę pośredników między przestrzeniami wysokogórskimi a nieznającymi gór czytelnikami. Skąd wynikało to uprzywilejowanie literackości? Kluczowa kwestia dotyczyła wysłowienia doświadczenia górskiej przestrzeni tak, aby przekazać jej wyjątkowość i wzniosłość. Literaci wydawali się najlepiej przygotowani do zmierzenia się z tym wyzwaniem, co szczególnie wyraźnie dawało o sobie znać w okresie wczesnego modernizmu młodopolskiego, a finalnie doprowadziło do konwencjonalizacji i trywializacji takich opisów.
Wraz z rosnącą profesjonalizacją wspinaczki, swoistą elitaryzacją poruszania się w wertykalnej przestrzeni, taternicy i alpiniści śmielej opowiadają swoje przygody, sięgając po narzędzia literackie. Mandat pisarski uzyskują zatem ci, którzy bezpośrednio doświadczyli górskiego krajobrazu poprzez ruch, ciało, dotyk, wysiłek fizyczny. Najważniejszym komponentem staje się autentyczność. Wspinacze zaczynają o sobie myśleć jako o artystach tworzących w przestrzeni i poprzez przestrzeń, a część z nich chętnie dzieli się własnymi przeżyciami. Współcześnie jest to warunek konieczny, żeby pisać o jakiejkolwiek przygodzie górskiej.
Przemysław Kaliszuk – literaturoznawca, pracuje w Katedrze Współczesnej Literatury i Kultury Polskiej UMCS, zajmuje się literaturą nowoczesną i najnowszą, szczególnie prozą lat 70. i 80. XX wieku, a także polską literaturą górską.