Pierwszy kwietniowy wykład w ramach XVI edycji otwartych wykładów z historii sztuki 2024/2025 był zatytułowany "Parasite czy Cesarz mrówek – antropologiczna wizja estetyki przyrody". Wygłosił go Pan Doktor Marcin Pastwa.
Punktem wyjściowym było omówienie dwóch tytułów:
„Parasite” – koreański film nagrodzony czterema Oscarami, który poza wątkiem społecznym pokazuje też relację człowieka z miejską naturą.
„Cesarz mrówek” – powieść science fiction Bernarda Werbera, ukazująca świat mrówek z ich własną strukturą społeczną, religią i nauką – niemal lustrzane odbicie ludzkiej cywilizacji.
Rozważania prelegenta opierały się na filozofii niemieckiego myśliciela Gernota Böhmego. Główne obszary badawcze Böhmego obejmują filozofię przyrody, antropologię filozoficzną oraz estetykę. Na język polski przetłumaczono dotąd dwie jego publikacje: Antropologia filozoficzna. Ujęcie pragmatyczne (1998) oraz Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego (2002). Jego celem była gruntowna zmiana nastawienia człowieka do przyrody, więc wypracowane koncepcje znalazły zastosowanie w wielu praktycznych rozwiązaniach.
Centralnym pojęciem omawianym w kontekście estetyki przyrody jest u Böhmego mimesis. W odróżnieniu od klasycznego rozumienia tego terminu jako naśladownictwa, Böhme definiuje mimesis jako afektywną i cielesną korespondencję człowieka z charakterem przyrody – relację opartą na emocjonalnym współodczuwaniu. Z tą koncepcją ściśle powiązane jest pojęcie atmosfery, rozumiane jako emocjonalno-percepcyjna jakość przestrzeni. Przykład ogrodu angielskiego stanowi ilustrację tej idei – przestrzeni, w której dochodzi do harmonijnego współistnienia człowieka z naturą.
Przedstawienie nowego namysłu nad przyrodą, umotywowanego głównie względami ekologicznymi, doprowadziło do końcowej części wykładu. Prelegent nawiązał do Centrum Spotkania Kultur, a konkretnie łąk kwietnych, które, umieszczone na dachu nowoczesnego budynku, są swoistą formą przetrwania tradycyjnej formy.
Zdjęcia: Beata Wijatkowska
Tekst: Katarzyna Łapacz
