28 listopada 2023 roku w Filii nr 2, w 105. rocznicę uzyskania praw wyborczych przez kobiety, odbyło się drugie spotkanie autorskie w ramach nowego cyklu „Biografistki”, którego pomysłodawczynią jest wicedyrektorka MBP Lublin, pani Renata Filipiak. Tym razem naszą gościnią była Karolina Dzimira-Zarzycka – absolwentka historii sztuki oraz polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim, autorka ponad dwustu artykułów popularnonaukowych poświęconych sztuce i kulturze XIX i początku XX wieku oraz historii kobiet, autorka książki „Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki”. Rozmowę z autorką przeprowadziła Joanna Rańczuk, bibliotekarka MBP, miłośniczka literatury biograficznej.
Maria Dulębianka była pionierką malarstwa, działaczką społeczną, feministką i życiową towarzyszką Marii Konopnickiej. Panią Dzimirę-Zarzycką do napisania biografii Dulębianki skłonił fakt, że „samotnica” jest tak istotną, a mimo to zapomnianą postacią o nieodkrytej dotąd historii. Na początek spotkania autorka przybliżyła nam pochodzenie i rodowód Dulębianki oraz historię jej edukacji artystycznej w wieku nastoletnim.
W 1884 roku Dulębianka zaczęła uczęszczać do prywatnej akademii sztuki Académie Julian w Paryżu, gdzie od kobiet pobierano dwukrotnie większe opłaty za naukę niż od mężczyzn. Jak powiedziała autorka biografii, był to punkt zwrotny w życiu artystki: wtedy uświadomiła sobie nierówności płci i zaczęła interesować się prawami kobiet. Napisała manifest, który został wydrukowany w pierwszym feministycznym czasopiśmie na ziemiach polskich – tekst podejmował między innymi właśnie temat nierównego dostępu do edukacji.
Po 1903 roku Dulębianka zamieszkała wraz z Marią Konopnicką – z którą tworzyła popularne w środowiskach artystycznych „małżeństwo bostońskie” – w dworku w Żarnowcu pod Krosnem; wtedy też stała się członkinią środowiska feministycznych działaczek galicyjskich. W 1908 roku odbył się happening lwowskich emancypantek, w ramach którego Dulębianka wystąpiła o mandat poselski, mimo że w praktyce było to w tamtych czasach niemożliwe do spełnienia. Po śmierci Konopnickiej w 1910 roku Dulębianka przeprowadziła się do Lwowa i – porzucając malarstwo oraz próby literackie – w pełni poświęciła się feministycznej działalności społecznej.
W 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, pod kierownictwem Dulębianki Komitet Obywatelskiej Pracy Kobiet zajął się organizacją pomocy humanitarnej w mieście: działaczki zakładały między innymi ochronki dla dzieci i tanie kuchnie dla biednych, oraz prowadziły kursy dla sanitariuszek. W 1919 roku Dulębianka weszła w skład misji humanitarnej Czerwonego Krzyża, która miała zbadać warunki życia jeńców i internowanych w obozach ukraińskich. Podczas misji zaraziła się od chorych jeńców tyfusem plamistym, na który zmarła po powrocie do Lwowa. W 1920 roku jedna z ulic w tym mieście nazwana została jej imieniem.
Na koniec spotkania, po opowiedzeniu historii życia i dokonań Dulębianki, Karolina Dzimira-Zarzycka zdradziła nam swoje plany na kolejną książkę. Autorka opowie w niej o kilkunastu polskich artystkach przełomu XIX i XX wieku, których życiorysy naświetlają kwestię „własnego pokoju” (nawiązanie do słynnego eseju Virginii Woolf) – niezbędnego warunku do swobodnego tworzenia, jakim jest własna, osobista przestrzeń.
Serdecznie dziękujemy pani Dzimirze-Zarzyckiej za fascynującą opowieść, a Państwu – za liczną obecność!
Tekst: Aleksandra Kanar
Zdjęcia: Aleksandra Flis
