Zapraszamy na wykład dr Anety Kramiszewskiej - Przedstawienie Matki Bożej Łaskawej - patronki Warszawy. O wędrówkach kontrowersyjnego toposu i skutkach jego obecności.” w ramach XIV edycji otwartych wykładów z historii sztuki "Sławne, emblematyczne, kontrowersyjne wędrówki dzieł i arcydzieł w kulturze".
26 kwietnia (środa), godz. 17.30 - Filia nr 2 MBP, ul. Peowiaków 12
Przedstawienie Matki Bożej trzymającej w dłoniach złamane strzały symbolizujące gniew Boży powstał na początku XV wieku w Faenzy, w związku z objawieniami prywatnymi. W XVII wieku kopia tego wizerunku została przewieziona do Warszawy i umieszczona w kościele pijarów (obecnie przechowywana w kościele oo. jezuitów). Obraz, otoczony kultem i słynący łaskami, przyczynił się do rozpowszechnienia tego typu ikonografii na terenie Rzeczypospolitej. Matka Boża Łaskawa stała się także patronką Warszawy.
Przywołana ikonografia wykorzystuje biblijny obraz gniewnego Boga, ciskającego włócznie bądź strzały w kierunku grzesznej ludzkości. Rozumiano pod ich postacią rozmaite plagi dotykające ludzi: zarazę, głód, wojny, katastrofy naturalne, pożary. Maryja – miłosierna opiekunka i orędowniczka – osłaniająca płaszczem opieki tych, którzy uciekają się do niej, symbolicznie łamała strzały gniewu. Nowożytna dewocja maryjna zwykle nie dostrzegała kontrowersyjnego rysu tej ikonografii.
Pierwotny kontekst kultu Matki Bożej Łaskawej, zarówno w Faenzie, jak i w Warszawie, łączył się z plagą morowego powietrza. Szybko jednak rozszerzył swój zakres, a Maryja zaczęła być postrzegana nie tylko jako Łaskawa, ale i Zwycięska – pokonująca zło dotykające ludzi pod każdą postacią. Tradycje ukazywania Maryi w Płaszczu Opieki, ze złamanymi strzałami w ręku, osłaniającej tarczą modlących się do niej ludzi splatają się ze sobą, przetrwały do XX wieku, a ich echa odnajdujemy w opisach Bitwy Warszawskiej 1920 roku.
Dr hab. Aneta Kramiszewska - historyk sztuki, zajmuje się badaniami nad ikonografią chrześcijańską, rolą sztuki w przekazie wiary, pracownik naukowy KUL, w latach 2016-2019 dyrektor Instytutu Historii Sztuki KUL, obecnie koordynator Kolegium Historii Sztuki